Ở Việt Nam hiện nay, sức khỏe tinh thần đang trở thành mối quan tâm của mọi người. Trên khắp các trang báo và mạng xã hội, những câu chuyện về sự lo lắng, bất an trong cảm xúc và suy nghĩ khiến việc đi khám tâm lý dần trở nên phổ biến hơn.

Nhưng chúng ta nên tìm tới nhà tâm lý hay bác sĩ tâm thần? Câu trả lời là điều này tùy thuộc vào nhu cầu và mong muốn của mỗi người.

Vì vậy, hiểu về suy nghĩ, cảm xúc hiện tại của bản thân cũng như sự khác biệt giữa trị liệu tâm lý và điều trị tâm thần sẽ giúp bạn có sự lựa chọn hợp lý nhất cho riêng mình.

Nhà tâm lý và bác sĩ tâm thần là ai?

Có lẽ điều khiến chúng ta dễ bối rối là sự nhầm lẫn về danh xưng. Chúng ta thường gọi chung những người chăm sóc sức khỏe tinh thần là bác sĩ tâm lý. Điều này vô hình trung khiến nhà tâm lý và bác sĩ tâm thần được coi là một, dù đây là hai nghề nghiệp khác nhau.

Nhà tâm lý (psychologist) là người được đào tạo từ ngành tâm lý học. Ngành tâm lý học chia thành hai hướng chính là tham vấn (counselling) và lâm sàng (clinical). Người có khả năng trị liệu tâm lý phải là người học chuyên ngành lâm sàng.

Tùy mức độ khó khăn nặng nhẹ khác nhau mà người tìm đến nhà tâm lý (nay gọi là thân chủ) sẽ lựa chọn đi tham vấn hay trị liệu. Có nhiều quan điểm khác nhau để phân biệt tham vấn và trị liệu. Nhưng giới chuyên môn ở Việt Nam đồng tình rằng, nhà trị liệu tâm lý sẽ đảm nhận những trường hợp nặng hơn.

Còn bác sĩ tâm thần (psychiatrist) theo học ngành bác sĩ đa khoa, với chuyên ngành sâu là tâm thần. Vì vậy, bác sĩ tâm thần là người có bằng cấp y khoa, còn nhà tâm lý thì không.

Quá trình đi khám khác nhau thế nào?

Trị liệu tâm lý

Khi tìm tới nhà tâm lý, bạn và nhà tâm lý sẽ cùng thảo luận về những khó khăn trong tâm lý mà bạn gặp phải.

Ở một vài buổi đầu, nhà tâm lý sẽ không chẩn đoán bạn mắc chứng bệnh nào nhưng có đánh giá về tình trạng tâm lý hiện tại của bạn. Trong quá trình đánh giá, bạn có thể được làm một số trắc nghiệm về suy nghĩ, cảm xúc, hành vi hay nhân cách.

Công cuộc tham vấn và trị liệu chuyên sâu sẽ diễn ra vào những buổi tiếp theo. Nhà tâm lý sẽ sử dụng liệu pháp điều trị riêng, tùy vào trường phái lý thuyết mà họ theo đuổi.

Ví dụ bạn sẽ được thực hành liệu pháp chánh niệm, nhận diện những suy nghĩ sai lệch gây đau khổ hay cùng tham gia vào quá trình phân tích tâm lý.

Điều trị tâm thần

Đây sẽ là một hành trình hoàn toàn khác. Các bác sĩ tâm thần thường yêu cầu bạn làm một số xét nghiệm sinh lý, sinh hóa để kiểm tra tổng quát sức khỏe thể chất như xét nghiệm máu, điện não đồ…

Tương tự như tham vấn và trị liệu tâm lý, bạn có thể được làm các bài trắc nghiệm giúp bác sĩ tâm thần có cái nhìn tổng quan. Tuy nhiên thay vì trò chuyện về vấn đề tâm lý của bạn, họ sẽ kê cho bạn đơn thuốc theo chẩn đoán bệnh và mức độ rối loạn tâm thần.

Nhà tâm lý và bác sĩ tâm thần tập trung điều trị khía cạnh nào?

Các nhà tâm lý quan tâm tìm hiểu câu chuyện cuộc đời dẫn đến những suy nghĩ, cảm xúc và hành vi đặc thù của từng cá nhân. Quá trình tham vấn trị liệu sẽ không chỉ tập trung vào riêng thân chủ, mà còn cả mối quan hệ xung quanh hay điều kiện xã hội họ đang sống.

Đồng thời, liệu pháp tâm lý họ sử dụng cũng tác động tới nhiều khía cạnh hơn là chỉ tập trung vào triệu chứng. Nói cách khác, triệu chứng suy giảm hay biến mất là kết quả sau khi giải quyết nguyên nhân gốc rễ của vấn đề.

Về phía bác sĩ tâm thần, họ tập trung vào những biến đổi chức năng trong não bộ gây ra rối loạn tâm thần. Như vậy, họ xác định nguyên nhân gây rối loạn dựa theo các yếu tố thể chất có thể đo lường chính xác. Và phương pháp điều trị chủ yếu là dùng thuốc làm giảm hoặc hết triệu chứng của bệnh.