Kể từ cuối những năm 1980, Mỹ và các nước trên thế giới đã nhận được những lợi ích từ các chất ức chế tái hấp thu serotonin có chọn lọc (SSRIs). Những thuốc chống trầm cảm này gồm có fluoxetine (Prozac), sertraline (Zoloft), paroxetine (Paxil), fluvoxamine (Luvox), citalopram (Celexa) và escitalopram (Lexapro) – được kê đơn rộng rãi nhất trên thế giới. Các thuốc này không còn chỉ được kê đơn cho những người trầm cảm mà còn mở rộng sang những người mắc lo âu, rối loạn ám ảnh cưỡng chế, rối loạn ăn uống và nhiều tình trạng tâm thần khác.
Mặc dù những loại thuốc chống trầm cảm nói chung là an toàn, nhưng không có biện pháp điều trị y tế nào là hoàn toàn không có rủi ro.
1. Tác dụng phụ chống trầm cảm SSRI
Một số bệnh nhân dùng SSRI bị mất ngủ, nổi mẩn da, đau đầu, đau khớp và cơ, đau dạ dày, buồn nôn hoặc tiêu chảy. Những vấn đề này thường là tạm thời hoặc nhẹ, hoặc là cả hai. Một vấn đề tiềm ẩn nghiêm trọng hơn là khả năng đông máu giảm do giảm nồng độ chất dẫn truyền thần kinh serotonin trong tiểu cầu. Bệnh nhân tăng nguy cơ xuất huyết nội, đặc biệt nếu họ cũng đang dùng aspirin hoặc NSAID khác, chẳng hạn như ibuprofen hoặc naproxen,…
2. Đối với tình dục
Đối với nhiều bệnh nhân, SSRI làm giảm hứng thú, ham muốn, hiệu suất và sự hài lòng về tình dục hoặc cả bốn yếu tố trên. Ở nam giới, SSRI có thể trì hoãn hoặc ức chế xuất tinh, và trì hoãn hoặc giảm cực khoái ở phụ nữ.
Giảm liều thuốc chống trầm cảm SSRI có thể giúp cải thiện các tình trạng này, tuy nhiên cũng có thể làm giảm tác dụng của thuốc trong việc điều trị. Một giải pháp khác là thêm hoặc thay thế bằng bupropion (Wellbutrin), loại chất hoạt động theo một cơ chế khác và thường không gây ra tác dụng phụ về tình dục.
3. Tương tác với thuốc
SSRIs bị phá vỡ trong gan bởi một nhóm các enzyme được gọi là hệ thống sắc tố tế bào P450. Nhiều loại thuốc khác cũng được chuyển hóa bởi cùng hệ thống này. Tùy thuộc vào sự tương tác, hai loại thuốc có thể có hàm lượng trong máu cao hơn hoặc thấp hơn. Đôi khi cần thiết phải điều chỉnh liều lượng hoặc tốt nhất nên tránh một trong hai loại thuốc này.
Nếu một SSRI được dùng cùng với một loại thuốc khác giúp tăng cường hoạt động serotonin, có một tình trạng hiếm gặp gọi là hội chứng serotonin có thể xuất hiện, gây ra các triệu chứng như tim đập nhanh, đổ mồ hôi, sốt cao, huyết áp cao và đôi khi mê sảng. Đặc biệt, không nên dùng SSRI cùng với một số loại thuốc khác, đặc biệt là thuốc thảo dược St. John’s wort (the herbal remedy St.John’s wort) , thuốc ức chế monoamin oxydase (monoamine oxidase) như phenelzine (Nardil) và clomipramine (Anafranil). Hội chứng serotonin cũng đã được ghi nhận khi SSRI được kết hợp với lithium, phương pháp điều trị tiêu chuẩn cho rối loạn lưỡng cực.
4. Đối với người lớn tuổi
SSRIs an toàn hơn thuốc chống trầm cảm ba vòng cho người già vì chúng không làm rối loạn nhịp tim và hiếm khi gây chóng mặt. Tuy nhiên, chức năng gan sẽ bị kém hiệu quả hơn ở người lớn tuổi, do đó có nguy cơ tương tác thuốc liên quan đến hệ thống sắc tố tế bào P450 cao hơn. Vì lý do đó, các loại thuốc chuyển hóa nhanh như sertraline sẽ là tốt nhất cho người già.
5. Mất tác dụng chống trầm cảm
Bất kỳ thuốc chống trầm cảm nào cũng có thể mất tác dụng sau nhiều tháng hoặc nhiều năm, đôi khi vì não đã trở nên kém phản ứng với thuốc (khả năng dung nạp và chịu được thuốc). Các giải pháp bao gồm tăng liều và chuyển sang thuốc chống trầm cảm khác với cơ chế hoạt động khác.
6. Triệu chứng ngừng thuốc chống trầm cảm
Các triệu chứng có thể xảy ra khi đột ngột ngừng sử dụng SSRI bao gồm chóng mặt, mất phối hợp các chức năng của cơ thể, mệt mỏi, chứng đau nhói dây thần kinh, nóng rát, mờ mắt, mất ngủ và có những ác mộng hay giấc mơ sống động. Các triệu chứng ít thường xuyên hơn bao gồm buồn nôn hoặc tiêu chảy, các triệu chứng giống cúm, khó chịu, lo lắng và khóc lóc. “Hội chứng ngừng thuốc” (discontinuation syndrome) là một mô tả tốt hơn so với từ “phản ứng cai thuốc” (withdrawal reaction), một cụm từ liên quan đến nghiện. Hội chứng này thường nhẹ, nhưng có thể tăng nặng.
(Đây có thể giải thích cho việc nhiều người dừng sử dụng thuốc thì có cảm giác như bệnh tái phát và khiến họ khó có thể bỏ thuốc được. Tuy nhiên, lời giải thích trên đã cho thấy mọi thứ không phải như các bệnh nhân đã nghĩ. Đây là dấu hiệu cho thấy cơ thể bạn đang bị phụ thuộc vào thuốc).
Mặc dù không có loại thuốc chống trầm cảm nào nên dừng đột ngột, nhưng paroxetine có xu hướng tạo ra các triệu chứng ngừng thuốc dữ dội nhất. Và đó là lúc mà các loại thuốc lâu dài phát huy lợi thế: Một số bác sĩ lâm sàng chuyển sang fluoxetine trước khi giảm dần liều.
7. Đối với phụ nữ mang thai
Rủi ro tiềm tàng đối với thai nhi như sinh non và nhẹ cân phải được cân nhắc kỹ lưỡng cùng với những rủi ro đáng kể mà trầm cảm gây ra đối với cả mẹ và con. Phụ nữ trầm cảm nghiêm trọng nhiều khả năng cần phải dùng thuốc chống trầm cảm trong lúc mang thai.
8. Đối với phụ nữ đang cho con bú
Cảnh báo tương tự cũng áp dụng đối với các bà mẹ đang cho con bú. Paroxetine và sertraline có thể được ưu tiên hơn vì chúng có thể ít ảnh hưởng hơn đối với sữa mẹ.
9. Tự tử
Thuốc chống trầm cảm có nguy cơ kích thích/kích động các hành động bạo lực hoặc tự hại là chủ đề tiếp tục gây tranh cãi. Vào năm 2004, FDA (Cục Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Hoa Kỳ) lần đầu tiên đưa ra “Cảnh báo Hộp đen” về SSRI và có biện pháp mạnh nhất hiện có là rút một loại thuốc khỏi thị trường. Cảnh báo vẫn được đặt trên giấy hướng dẫn sử dụng cho tất cả các thuốc chống trầm cảm đang được sử dụng phổ biến. Các cảnh báo này đề cập đến nguy cơ về việc xuất hiện các suy nghĩ tự tử, thù địch và kích động ở trẻ em, thanh thiếu niên và thanh niên.
Số lượng đơn thuốc chống trầm cảm cho trẻ em và thanh thiếu niên tăng nhanh trong suốt những năm 1990 nhưng đã giảm nhanh chóng sau khi “Cảnh báo Hộp đen” được ban hành. Tuy nhiên, có một khía cạnh khác của việc điều trị trầm cảm. Tỷ lệ (nguy cơ) tự tử của những người bị trầm cảm nặng là 15%, và trầm cảm cũng có thể gây tử vong theo những cách khác; ví dụ, người có tiền sử trầm cảm làm tăng gấp đôi nguy cơ mắc bệnh tim.
Theo dõi thường xuyên và giám sát chặt chẽ có thể giúp ngăn ngừa kết quả xấu xảy ra. Các bệnh nhân nên được cảnh báo rằng có một ít khả năng là họ sẽ cảm thấy tồi tệ hơn trong một thời gian, và họ nên báo ngay với bác sĩ lâm sàng đã kê đơn thuốc để họ kịp thời biết khi bạn bắt đầu cảm thấy tồi tệ hơn hoặc có các triệu chứng mới, đặc biệt là sau khi thay đổi thuốc hoặc liều lượng.
Nguồn: https://www.health.harvard.edu/…/what-are-the-real-risks-of…
—————————
#tham_vấn_tâm_lý
#thuốc_chống_trầm_cảm
#trầm_cảm_khi_mang_thai
#tác_dụng_phụ
#tự_hại
#tự_tử
#MindCare
#KNG
