NGƯỜI THEO CHỦ NGHĨA ÁI KỶ ẢNH HƯỞNG ĐẾN CUỘC SỐNG CỦA NGƯỜI KHÁC NHƯ THẾ NÀO?

Tại sao những người mang nhân cách ái kỉ có thể làm cuộc sống của tất cả mọi người mệt mỏi? Những nghiên cứu mới chỉ ra rằng tại sao bạn dễ cảm thấy tội tệ và mệt mỏi khi sống xung quanh những người ái kỉ.

Những đặc điểm chính của những người đi theo chủ nghĩa ái kỉ bao gồm sự vô cảm và một nhu cầu muốn thấy mình vượt trội hơn hay “đứng trên đầu” những người khác. Nếu một người đang ở trong một mối quan hệ với một người ái kỉ, những biểu hiện mang thiên hướng ái kỉ sẽ có thể mang lại những ảnh hướng không tốt và lành mạnh đến cuộc sống và sức khỏe tinh thần của người đó. 

Đây là một ví dụ của một người ái kỉ khi họ quyết định bắt đầu một ý tưởng hay dự án mới trong công việc. Hãy tưởng tượng rằng câu chuyện bắt đầu vào một ngày nghỉ như một buổi sáng thứ 7 khi bạn vừa mới bắt đầu dọn dẹp nhà cửa và đang bận lau chùi tủ quần áo mùa đông. Ngay bây giờ, đồng nghiệp của bạn bỗng gọi điện cho bạn và yêu cầu bạn phải bắt đầu triển khai ý hoạch và cùng lên ý tưởng ngay lập tức vì họ cho rằng ý tưởng mới của họ là quan trọng và cần thiết. Họ yêu cầu bạn phải bỏ hết những kế hoạch khác trong những ngày nghỉ cuối tuần để tập trung hoàn toàn vào công việc. Nhưng đột nhiên vào hai ngày sau, người đồng nghiệp này lại bắt đầu nghĩ ra những ý tưởng khác mà đối với họ cũng không kém phần quan trọng hơn những ý tưởng cũ. Một lần nữa, bạn sẽ phải bỏ hết những công việc riêng của mình và bị bắt làm theo những gì họ yêu cầu, như là thay đổi sang một nhà cung cấp mạng internet hoàn toàn mới, hoặc có thể là thay đổi một loạt mật khẩu mới cho tài khoản cá nhân. Mặc dù những ý tưởng và dự án tốn rất nhiều thời gian này có thể mang lại những ý nghĩa riêng, hoặc ít nhất là đối với chính những người như người đồng nghiệp này, tại sao họ lại không thể cũng làm chính những hành động yêu cầu hay bắt ép đó một cách hợp lý để giúp bạn hiểu được câu chuyện đằng sau những hành động như thế? 

Bạn cũng có thể có một ông sếp hay bà sếp có thiên hướng ái kỉ, luôn đưa ra cho bạn những ý tưởng làm việc mới và bắt bạn phải làm bằng được một cách khẩn cấp. Và điều này khiến bạn luôn cảm thấy mệt mỏi, bị dồn nén, và đôi lúc là kiệt sức khi luôn phải ở trong tình trạng “việc cũ chưa làm xong mà đã bị giao thêm việc mới”. Và thế là buổi tối hôm đó, bạn xả stress hết lên bạn cùng phòng hay vợ/chồng của bạn về một công việc rất bất công mà bạn đang có. Nhưng dù bạn có âm thầm la hét hay than phiền như thế nào, những ông sếp hay bà sếp kiểu này không quan tâm đến những hậu quả hay ảnh hưởng của sự ép buộc hay yêu cầu quá đáng của họ lên sức khỏe thể chất và tinh thần của bạn.

Điều gì đứng đằng sau những động cơ và thiên hướng hành động của những người ái kỉ đang lợi dụng bạn?

Theo một nghiên cứu mới được thực hiện bởi Claire Eddy đến từ đại học Birmingham vào năm 2021, có một lý do đứng đằng sau tại sao những người có xu hướng ái kỉ cao lại thường làm cho mọi người xung quanh họ rất mệt mỏi và dễ bị tổn thương. Eddy cho rằng, những người ái kỉ luôn quá tin tưởng vào năng lực của bản thân cộng với bản chất thích cạnh tranh để tạo ra những kết quả như mong đợi, song những thành quả hay cơ hội để phát triển này thường không được gây dựng nên bằng một cách lành mạnh mà bằng sự kiểm soát vào thao túng những người xung quanh. Một điều còn tệ hơn là, những người có thiên hướng ái kỉ cao thường đối xử mọi người như những đồ vật và công cụ để rồi sử dụng họ để đạt được những mục đích cá nhân, mà không quan tâm đến họ nghĩ gì và cảm thấy thế nào khi quyền tự chủ của họ bị người khác tước đi.

Eddy chỉ ra rằng, những người có thiên hướng ái kỉ, hay thao túng và sử dụng mọi người để đạt được mục đích, thường gặp khó khăn trong việc nhận ra sự khác biệt của chính họ với người khác. Họ nhìn thấy sự tương đồng giữa mục đích của mình và người khác và nghĩ rằng. Tại sao họ lại không để riêng những kế hoạch và mục đích của cá nhân sang một bên để hợp tác và làm hài lòng những người khác?? Tại sao bạn lại không muốn đóng vai là một công cụ để giúp người khác thành công?? Trong nghiên cứu trên, Eddy cho thấy những cá nhân ái kỉ gặp nhiều rắc rối trong việc đánh giá và tiếp nhận những người xung quanh theo cách mà họ vốn là. Hay nói một cách khác, những người ái kỉ thường bỏ qua sự khác biệt giữa cái tôi cá nhân và những cá thể khác ở ngoài xã hội khi tiếp nhận và nhìn nhận họ, và điều này rất quan trọng trong việc tạo dựng nên những mối quan hệ trong xã hội.

Eddy lý luận rằng, nếu những vấn đề nói chung liên quan đến chủ nghĩa ái kỉ đến từ sự thiếu hụt trong khả năng nhận thức xã hội thì chắc hẳn sẽ có sự tương quan giữa những chỉ số liên quan đến khả năng nhận thức và khả năng nắm bắt cảm xúc của những người khác. Để kiểm tra mệnh đề này, Eddy đã tổng hợp những nghiên cứu có sẵn đi sâu vào chủ đề chủ nghĩa ái kỉ và tìm ra rằng, có 4 chỉ số đại diện cho 4 loại khả năng để đánh giá khả năng nhận thức xã hội của một người ái kỉ.

  1. Thuyết tâm trí: là một kĩ năng nhận thức liên quan đến đánh giá và cảm nhận những trạng thái tinh thần của người khác bao gồm niềm tin, ham muốn, và động cơ.
  2. Nhận dạng những cảm xúc cơ bản: là một kĩ năng nhận thức về phát hiện đúng những trạng thái cảm xúc của người khác..
  3. Sự đồng cảm: là một kĩ năng nhận thức liên quan đến sự kết nối cảm xúc của bản thân và người khác
  4. Sự thông minh cảm xúc: là một kĩ năng nhận thức liên quan đến việc nắm bắt và phản hồi đúng và phù hợp cảm xúc của bản thân đối với cảm xúc của người khác. 

Có tổng cộng 62 nghiên cứu đi sâu vào những khía cạnh liên quan đến những phẩm chất ái kỉ của những khách thể được chuẩn đoán có rối loạn nhân cách ái kỉ. 

Những người ái kỉ làm tổn thương bạn vì họ không nhìn thấy rằng bạn đang bị tổn thương

Từ những phân tích dữ liệu của những nghiên cứu trên về những kĩ năng nhận thức xã hội, Eddy đã tìm ra những mối liên hệ mật thiết giữa chỉ số đánh giá nhân cách ái kỉ và 4 yếu tố trên đại diện cho sự nhạy bén cần thiết trong những mối quan hệ thân mật. Hiển nhiên, những người ghi điểm cao trên thang đo về chỉ số ái kỉ sẽ có những góc nhìn phiến diện và ảo tưởng về khả năng nhận thức và sự nhạy bén trong những mối quan hệ của họ. Một người bạn trai hay bạn gái có nhân cách ái kỉ nghĩ rằng bạn luôn chấp nhận và hài lòng với một tấn những công việc nhà trong gia đình mà họ được giao mặc dù trong thâm tâm bạn chưa bao giờ cảm thấy thoải mái và phải che giấu đi sự mệt mỏi.

Một số kết quả đến từ nghiên cứu tổng hợp của Eddy cho thấy rằng, những người có thiên hướng ái kỉ thường sẽ thiếu hụt khả năng đồng cảm và khả năng quan tâm và để ý đến cảm xúc của mọi người. Hay nói một cách khác, một khi những người có nhân cách ái kỉ quan tâm đến người khác, điều này đồng nghĩa với việc họ luôn sợ đi tìm ra những câu trả lời và cảm thấy mình không phù hợp và lạc lõng. Eddy đồng thời chỉ ra rằng, những người có nhân cách ái kỉ luôn cảm thấy mình vĩ đại hơn mọi người và cho mình làm trung tâm. Và điều này lí giải cho tại sao họ thường không quan tâm, để ý, hay thực sự muốn thấu hiểu cảm xúc và suy nghĩ của những người khác. Thay vì, những người ái kỉ luôn tìm cách đọc suy nghĩ của người khác để rồi thao túng họ. Eddy kết luận rằng, “Những xu hướng ái kỉ như thế này lí giải tại sao trong một mối quan hệ, một người bạn trai hay bạn gái có nhân cách ái kỉ sẽ luôn tìm cách kiểm soát và thao túng tâm trí của người kia, thay vì trái tim của họ”.

Và chính vì điều này, khi bạn đang ở trong một mối quan hệ với người có nhân cách ái kỉ, bạn sẽ dễ cảm thấy mệt mỏi, chán nản, và kiệt sức vì họ luôn tiếp tục thao túng và lợi dụng bạn. Những người ái kỉ thừa biết rằng bạn đang không cảm thấy thoải mái và hạnh phúc, nhưng họ mặc kệ và thờ ơ với nó. Đồng thời họ tiếp tục vận dụng khả năng đọc suy nghĩ và nhận thức của họ để lợi dụng bạn và phục vụ cho mục đích cá nhân của họ. 

Làm thế nào để thoát khỏi những yêu cầu liên tục của những người ái kỉ?

Nếu những người ái kỉ thiếu hụt hoàn toàn sự thấu cảm nhưng lại biết rất rõ người khác đang nghĩ gì để thao túng họ, cách duy nhất để thoát khỏi đó là chống đối lại những “thuyết tâm trí” và âm mưa mà họ dùng để làm thay đổi bạn. Họ có thể sẽ chẳng quan tâm gì đến cảm xúc của bạn như thế nào, nhưng hãy nhớ rằng họ sẽ không từ bỏ lợi dụng và thao túng bạn và sẽ tiếp tục làm điều đấy nếu bạn là con mồi rơi vào bẫy mà họ giăng; và đây là một hoạt động dễ được củng cố.

Nếu bạn có một ông sếp là người có nhân cách ái kỉ, một cách để bạn thoát ra khỏi những cái bẫy mà họ giăng ra đó là giảm thiểu tối đa những hoạt động được củng cố của ông ta. Hãy thử cách từ chối những yêu cầu của ông ta một cách nhẹ nhàng nhưng vẫn phải giúp ông ta hiểu ra rằng bạn có thể thấy sự quan trọng của những yêu cầu đó. Hãy tạo dựng cho mình một thời gian biểu hợp lý và chi tiết để cho vị sếp này thấy bản thân mình hoạt động và làm việc như thế nào, đồng thời ngầm giúp ông ta biết rằng giới hạn của mình là ở đâu.

Đối với một người bạn trai hay bạn gái của bạn là một người ái kỉ, Eddy cho rằng, để thoát khỏi sự thao túng của họ là một công việc khó, bạn phải cần biết được những yêu cầu của họ xuất phát từ đâu. Nếu nó xuất phát từ nhân cách ái kỉ của họ, bạn cần cho họ biết bạn cảm thấy như thế nào và suy nghĩ gì về chúng. Bạn có thể từ chối những lời yêu cầu đó song giúp người bạn kia cảm nhận được sự trân trọng của bạn đối với chúng. 

Tổng kết

Những người có thiên hướng ái kỉ dễ có thể làm cho bạn hết sức mệt mỏi bởi những yêu cầu vô lý mà họ bắt bạn phải làm theo. Vì vậy, thoát khỏi sự thao túng của những người ái kỉ là một cách để giúp bạn và những người khác hòa hợp và đạt được những mục đích cuối cùng.

Nguồn: https://www.psychologytoday.com/us/blog/fulfillment-any-age/202105/why-narcissists-make-life-so-exhausting-everyone-else

————–
(***) Bản quyền bài dịch thuộc về Tham vấn trị liệu Tâm lý MindCare. Khi chia sẻ, cần phải trích dẫn nguồn đầy đủ tên tác giả (nếu có) và nguồn là “Nguồn: Tham vấn trị liệu Tâm lý MindCare”. Các bài viết trích nguồn không đầy đủ, đều không được chấp nhận và phải gỡ bỏ.

——-
Hãy liên hệ với chúng tôi bất cứ khi nào bạn cần được hỗ trợ:
☎️ 0828.77.22.33 (Dịch vụ Tham vấn Trị liệu, Đánh giá Tâm Lý) / 0877.16.33.66 (Dịch vụ Hướng nghiệp, Tâm Lý cho Doanh nghiệp & Học đường)
📧 tamlymindcare@gmail.com
📲 https://mindcare.vn/